نقش آهن در عملکرد ورزشی (قسمت دوم)
جذب پایین آهن؛
جذب آهن در افرادی که به بالاترین مقدار نیاز دارند، نسبتا پایین است(به ندرت بیش از 10 درصد رژیم مصرفی کل). جذب آهن توسط دریافت گوشت و کاهش دریافت غذاهای بدون گوشت افزایش می یابد. به علاوه، ترکیب اصلی سبزی ها (اسید اگزالیک) و غلات (اسید فتیک) به آهن و دیگر مواد معدنی دو ظرفیتی متصل شده و فراهمی آن ها را برای جذب کاهش می دهد. آهن با دیگر مواد معدنی دو ظرفیتی (کلسیم، منیزیم و روی) به صورت رقابتی جذب می شود، بنابراین ممکن است دریافت اضافی یک یا چند ماده ی معدنی میزان جذب آهن را کاهش دهد. به ویژه، دریافت مکمل کلسیم، به احتمال زیاد جذب آهن را کاهش می دهد.
جدول 2-26 خلاصه ای از فقر آهن در ورزشکاران
دریافت کم آهن از رژیم غذایی ممکن است ورزشکاران غذاهایی را با سطح ناکافی آهن مصرف
کنند.
مصرف غذاهایی با میزان جذب پایین آهن منابع گیاهی آهن نسبت به منابع گوشتی آهن کمتر و میزان جذب
پایین تری دارد.
افزایش از دست دادن آهن(خون ادراری) ممکن است تجزیه گلبول قرمز خون به دلیل افزایش فشار بین
عروقی به سرعت روی دهد که پیامد آن همولیز است. این
وضعیت می تواند سبب از دست رفتن آهن(به صورت هموگلوبین
و میوگلوبین) در ادرار به دلیل پارگی گلبولهای قرمز خون شود.
از دست رفتن آهن در عرق از دست رفتن آهن در عرق اندک است اما ممکن است در
ورزشکاران با دریافت کم آهن،سبب فقر آهن شود.
از دست رفتن آهن در خون روی از دست رفتن خون از طریق GI یا قاعدگی منظم خطر فقر آهن
را افزایش می دهد.
کم خونی ناشی از رقیق سازی (به کم خونی ورزشی تمرین جسمانی سبب افزایش حجم خون می شود که پیامد آن رقیق
هم معروف است) شدن (هرچند موقتی) گلبول های قرمز خون است.
افزایش تجزیه ی گلبول قرمز خون؛
برخی مطالعات نشان داده اند که همولیز ناشی از فشار بین عروقی در ورزشکاران نسبت به غیر ورزشکاران بیش تر است. همولیز زمانی روی می دهد که نیروی فشاری سبب تجزیه ی زودرس و پرتابی گلبول های قرمز خونRBCs)) شود. طول عمر RBCs ورزشکاران در حدود 80 روز و غیر ورزشکاران در 120 روز است. ممکن است دوندگان به دلیل ضربه های پی در پی پا و ورزشکاران رشته های برخوردی، در معرض خطر افزایش همولیز قرار داشته باشند، اما همولیز در شناگران و ورزشکاران حرکات موزون نیز گزارش شده است. اهمیت ضربه های پا در همولیز مستند است به طوری که عبارت (همولیز ناشی از ضربه ی پا) اغلب برای نشان دادن این وضعیت بکار می رود. به طور ویژه، هرچه سطحی که ورزشکار روی آن فعالیت می کند سخت تر باشد، ظرفیت همولیز نیز بالاتر است.
از دست رفتن آهن در عرق؛
غلظت آهن در عرق پایین است (در حدود 2 میلی گرم در هر لیتر عرق)، اما ممکن است عرق ریزی در فعالیت های طولانی مدت به قدری بالا باشد (احتمالا بیش از 2 لیتر عرق در ساعت) که منجر به از دست رفتن مقدار زیادی آهن شود. اگرچه مشخص شده است که ورزشکاران درگیر در جلسه های تمرینی طولانی مدت شدید در معرض خطر از دست دادن مقدار زیادی آهن قرار دارند، اما دیگر ورزشکاران نیز مقداری آهن از طریق عرق ریزی از دست می دهند که قابل چشم پوشی است.
از دست رفتن آهن از طریق از دست دادن خون؛
از دست دادن خون از طریق قاعدگی و دستگاه گوارش (مسیر معده ای-روده ای) روی می دهد. البته، ورزشکارانی که خون اهدا می کنند نیز مقدار زیادی آهن از دست می دهند. از دست دادن خون از طریق دستگاه گوارش بسیار مهم است و در بیش از 85 درصد ورزشکاران درگیر در رویدادهای استقامتی شدید مشاهده می شود. به نظر می رسد احتمالا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین و ایبوپروفن که اغلب برای کنترل درد عضله توسط ورزشکاران مصرف می شوند، می توانند درجه ای از زخم دستگاه گوارش و از دست رفتن خون را موجب شوند.
کم خونی کاذب ناشی از رقیق سازی(کم خونی ورزشی)؛
کم خونی ورزشی توسط بیش تر ورزشکاران به ویژه آنهایی که در آغاز یک دوره ی تمرینی شدید قرار دارند، تجربه می شود. شروع یک تمرین شدید با افزایش حجم خون رابطه دارد که پیامد آن رقیق شدن اجزای خون است. از آنجایی که کاهشی در اجزای خون وجود ندارد (که البته در هر کم خونی دیگر وجود دارد)، ظرفیت حمل اکسیژن در سطوح پیشین باقی می ماند (بنابراین کم خونی کاذب نامیده می شود). پس از چند هفته، اجزای خون (شامل گلبول های قرمز خون)تا طبیعی شدن غلظت، افزایش می یابد. پیامد فعالیت های ورزشی وامانده ساز کاهش حجم پلاسما است که با بازگشت به حالت اولیه مناسب و افزایش آبگیری در دوره ی پس از ورزش جبران می شوند. تمرین سخت تر به ویژه در فعالیت های استقامتی با افزایش بیشتر حجم پلاسما ارتباط داشته و تا 5 روز پس از جلسه ی تمرین ادامه می یابد. کم خونی حقیقی ناشی از فقر آهن با کاهش حجم گلبول قرمز(پایین بودن حجم میانگین گلبول یا MCV) و افت ذخایر آهن رابطه دارد، اما کم خونی ورزشی کاذب به هیچ یک از این شاخص های زیستی مربوط نیست.
فقر آهن و کم خونی ناشی از فقر آهن؛
ورزشکاران باید از تلاش های کاهنده ی (ضعیف کننده ی) وضعیت آهن بپرهیزند، زیرا ظرفیت حمل اکسیژن برای عملکرد استقامتی مهم است. افزون بر مهم بودن آن حمل اکسیژن، آهن در بسیاری از آنزیم های حمل انرژی نیز اهمیت داشته و در عملکرد طبیعی عصب و عملکردهای رفتاری و نیز در عملکرد ایمنی دخالت دارد.
فقر آهن در 20 درصد زنانی که در سن بارداری قرار دارند، مشاهده می شود و درزنان یائسه و مردان شیوع کمتری دارد. فقر آهن همراه با کم خونی (یعنی هموگلوبین پایین،هماتوکریت پایین، MCV پایین، فریتین پایین)، شیوع کمتری (1 تا 3 درصد) دارد. ممکن است شیوع فقر آهن و نه کم خونی ناشی از فقر آهن در ورزشکاران بالا باشد. به علاوه، ورزشکاران باید بطور مجزا به بروز کم خونی حقیقی (کاهش در تعداد و اندازه گیری گلبول های قرمز خون) در برابر کم خونی ناشی از فقر آهن (آهن سرم و ذخایر آهن پایین است، اما گلبولهای قرمز خون طبیعی هستند) واکنش نشان دهند. بیش ترین خطر کم خونی ناشی از فقر آهن در دوندگان استقامت نخبه وجود دارد. با این وجود، همین وضعیت برای هر گروه از ورزشکارانی که مورد ارزیابی قرار گرفته اند، گزارش شده است.
اگرچه فقر آهن در ورزشکاران سبب افت عملکرد می شود، اما نشان داده شده است که مکمل آهن برای ورزشکاران دارای وضعیت آهن طبیعی، مزیت چندانی ندارد. به علاوه، مکمل آهن اغلب با تهوع، یبوست و ناراحتی معده ارتباط دارد. با این حال، در آزمایش خونی که نشان دهنده ی کم خونی یا سطح پایین ذخیره ی آهن در ورزشکار است، مکمل آهن می تواند تضمین کننده باشد. درمان رایج جایگزین کردن آهن، سولفات آهن خوراکی می باشد، اما برای ورزشکاران مبتلا به ناراحتی های GI، گلوکونات آهن که قابل تحمل تر است، مورد استفاده قرار می گیرد. به طور کل، تزریق درون عضلانی آهن پیشنهاد نمی شود، زیرا دارای عوارض جانبی شدیدی است.
تکرار دریافت مکمل آهن موضوعی مورد مناقشه است. برخی پیشنهاد می کنند که بهترین مقدار مکمل آهن برای کاهش احتمال بروز عوارض منفی جانبی، دریافت 25 تا 50 میلی گرم مکمل هر سه یا چهار روز یکبار به جای مقدارهای روزانه است. ممکن است این رویکرد بتواند از ناراحتی های GI پیشگیری کرده و برخی از مزیت های مقدارهای روزانه را نیز به همراه داشته باشد. البته، اگر فقر آهن یا کم خونی ناشی از فقر آهن وجود ندارد باید از دریافت مکمل خودداری شود. ممکن است دریافت آهن، علاوه بر افزایش خطر هموکروماتوز(بیماری اضافه بار آهن) که در 1 درصد مردم شمال اروپا شایع است، سبب بیماری سل پنهان و سرطان کولون شود.
آدرس مطب : شهرک غرب بلوار فرحزادی تقاطع دریا خ نورانی پلاک 19 طبقه سوم
تلفن : 22366770 - 021
