زندگی نباتی (سندرم آپالیک) به حالتی گفته می‌شود که بیمار نفس می‌کشد، فشار خون طبیعی دارد، دستگاه گوارش وی کار نرمال خود را انجام میدهد، چشمان بیمار باز است و گاه و بیگاه نیز حرکاتی غیر اردای انجام میدهد اما هیچیک از این حرکات در پاسخ به محرک‌های محیطی نیست.
در سال ۱۹۷۲ دکتر فرد پلام، متخصص مغز و اعصاب آمریکایی و دکتر بریان جنت جراح اسکاتلندی برای اولین بار اصطلاح حیات نباتی را به جای سندرم آپالیک به کار بردند.
زندگی نباتی بسیار سخت‌تر از حالت کما است زیرا با وجود یک سری حرکات غیر ارادی، هیچ نشانی از هوشیاری در بیمار وجود ندارد.
حیات نباتی در پی آسیب‌های جدی و گسترده به قشر مخ و کمای عمیق به وجود می‌آید و این بیماران کسانی هستند که از کما بیدار می‌شوند.
اگر زندگی نباتی بیش از دو سال طول بکشد، دیگر هیچ امیدی به بازگشت هوشیاری در بیمار وجود ندارد.
این بیماران چرخه خواب و بیداری همانند انسان‌های عادی دارند و گاهی حرکات آنها مثل چرخش به طرفین، بلع غذا، خندیدن، گریه کردن و فشردن دست اطرافیان، حتی پزشکان را هم گمراه می‌کند.
کما و حیات نباتی چه تفاوتی دارند؟
در کما شانس بهبودی برای بعضی بیماران وجود دارد. زندگی نباتی در پی بیداری از کما رخ میدهد و کمتر شانس بهبودی در آن وجود دارد به خصوص اگر مدت آن کمی طولانی شود.
در هر دو حالت هیچ نشانی از هوشیاری و واکنش آگاهانه به محرک‌های محیطی وجود ندارد.
توصیه‌های تغذیهای
تغذیه در بیماری که به تازگی به کما رفته باید پس از پایدار شدن شرایط همودینامیکی او و حداکثر ظرف 72-48 ساعت آغاز شود، بهترین نتایج با شروع تغذیه در 24 ساعت اول بدست می‌آید. تغذیه مناسب در بیماران بستری در بخش‌های ویژه (ICU)، موجب بهبود زخم، کاهش پاسخ‌های التهابی و کاتابولیک و کاهش مرگ‌و‌میر می‌شود.
مسیر تغذیه در این بیماران بسته به شرایط آنان می‌تواند به صورت تغذیه روده‌ای و یا تغذیه وریدی باشد. تغذیه روده‌ای موجب بهبود عملکرد دستگاه گوارش شده، غیر تهاجمی‌تر بوده و موجب کاهش نقص ارگان‌ها و کاهش عفونت می‌شود. اگرچه تغذیه روده‌ای بر تغذیه وریدی ارجح است، اما در شرایط خاص بویژه در اختلالات دستگاه گوارش نیاز به تغذیه وریدی است.
تغذیه روده‌ای
اگر برای بیمار شما تغذیه روده ای تجویز شود، بدین معنی است که غذا از طریق لوله‌ای وارد مجرای گوارش او می‌شود. غذا بسته به توانایی دستگاه گوارش و شرایط بیمار شما ممکن است از طریق لوله ای که وارد بینی می‌شود به معده یا روده او وارد شود و یا بوسیله عمل جراحی کوچکی لوله از پوست شکم به معده یا روده وارد شود.
در این روش تغذیه ممکن است غذاهای معمول میکس و صاف شده و به بیمار داده شود اما بهتر است که از فرمولاهای ویژه صنعتی و آماده برای تغذیه روده‌ای این بیماران استفاده شود. این فرمولها دارای انرژی و مواد مغذی کافی هستند و براساس نیازهای بیماران مختلف ساخته شده اند، به علاوه در شرایط بهداشتی تهیه شده و فاقد آلودگی بوده و یا آلودگی بسیار کمتری نسبت به محلول‌های دست‌ساز آشپزخانه‌ای دارند.
تغذیه وریدی
ممکن است بیمار شما نیاز به تغذیه وریدی داشته باشد که در این شرایط سرم‌های غذایی مشابه سرم از طریق وریدهای محیطی یا مرکزی به بدن او وارد می‌شوند. مقادیر کافی این سرم‌های غذایی، مواد مغذی شامل درشت و ریز‌مغذی‌های مورد نیاز بیمار را برای او تامین می‌کنند.
حمایت‌های تغذیهای و کاهش مدت بستری
ممکن است هزینه تامین حمایت‌های تغذیهای تا حدی گران باشد اما در عوض با کمک به بهبود بیمار عموما موجب کاهش مدت بستری شده و در نتیجه هزینه کلی درمان را کاهش میدهد. بنابراین شرکت‌های بیمه باید متقاعد شوند که هزینه فرمولاهای آماده و صنعتی تغذیه روده‌ای و سرم‌های غذایی وریدی را به عهده بگیرند.
نرسیدن مواد مغذی به بدن بیماری که خود قادر به خوردن نیست، موجب افزایش کاتابولیسم و سوءتغذیه شده و موجب سرکوب سیستم ایمنی می‌شود بنابراین خطر عفونت افزایش یافته و به علاوه، نقص عملکرد عضلانی و قلبی، اختلالات تنفسی و به‌طور کلی اختلال بهبود بیماری موجب افزایش زمان بستری و حتی مرگ می‌شود که هزینه‌های بسیاری را بر بیمه‌ها تحمیل می‌کند.
نکات مهم
نوع محلول‌های به‌کار رفته مسلما به نیازهای تغذیهای و شرایط زمینه‌‌ای فرد و نظر فرد مسوول تغذیه در تیم درمان بستگی دارد، اما توصیه‌های کلی زیر می‌تواند به شما در حمایت بهتر از بیمارتان کمک کند:
1. آغاز هرچه سریع‌تر تغذیه:
شروع تغذیه در 48-24 ساعت اول حیاتی است.
2. رعایت بهداشت:
رعایت بهداشت در تمام انواع تغذیه به ویژه در هنگام تهیه گاواژ دستی و استفاده از روش‌های بولوس بسیار مهم است. مکررا دست‌ها را بشویید و از ظروف یکبار مصرف استفاده کنید.
3. کنترل مقدار دفع ادرار و مدفوع و قوام مدفوع:
مقدار دفع بیمار، رنگ و قوام مدفوع؛ حجم ادرار، رنگ و بوی آن باید مرتبا توسط تیم درمان چک شود. همچنین در تغذیه با لوله باید حجم باقیمانده معده کنترل شود.
4. کنترل وزن و آزمایش‌های بیوشیمیایی بیمار:
افزایش یا کاهش وزن بیمار به ویژه همراه با ادم نشانه‌‌‌های خطری است که نباید نادیده گرفته شود.
5. حفظ زاویه 45 درجه سر تخت در زمان تغذیه با لوله:
به طورکلی سر تخت بیمار بستری در ICU بهتر است زاویه 45درجه داشته باشد و هر دوساعت یکبار پانزده دقیقه پایین آورده شود. حفظ این زاویه در زمان تغذیه و تا 30 دقیقه بعد آن اهمیت حیاتی دارد.
6. حرکت و ماساژ بدن بیمار:
بدن بیمار باید هر دو ساعت یکبار حرکت کند و نباید همیشه بخش ثابتی از بدن با تخت در تماس باشد. تا حد امکان دست‌ها و پاهای او را حرکت دهید. بدن بیمار را به آرامی ماساژ دهید تا جریان خون برقرار گردد.
7. بیمار شما زنده است و تا حدودی محیط را حس می‌کند:
تجربه افرادی‌که از کما خارج شده‌‌اند نشان داده که آنها هرچند واکنشی نشان نمی‌دهند، اما تا حدودی از محیط اطراف آگاه هستند بنابراین تیم درمان باید احترام بیمار را حفظ کنند و از گفتن سخنان ناامید کننده در اطراف او خودداری کنند. وابستگان باید او را نوازش کنند و با او سخن بگویند.
8. برخورداری از تغذیه مناسب و کافی حق بیمار شما است:
اگر تیم درمان، بیمار شما را بیش از یک روز گرسنه نگه داشته‌‌اند به راحتی نپذیرید و از آنان توضیح بخواهید. شاید در اکثر موارد مشکلی مانع شروع تغذیه شده باشد اما به هر حال خواستن توضیح حق شما است.
سخن پایانی
دریافت تغذیه بهینه و کافی از اصول مراقبت پایه و حقوق بیماران بستری در بخش‌های ویژه بوده و تامین آن از وظایف اعضای مسئول تیم درمان به شمار می رود. این بیماران به تنهایی دسترسی به غذا و ماده غذایی نداشته و از نظر تامین مواد مغذی کاملا وابسته به تیم درمان خود هستند و نرساندن غذای کافی به بیماری که خود توانایی بیان و تامین نیازهای خود را ندارد از نظر اخلاق پزشکی جرم محسوب می‌شود.
اخلاق پزشکی حکم می‌کند که در تامین نیازهای فرد بیمار حتی اعتقادات و علایق آنها را در نظر بگیریم به عنوان مثال برای فرد مسلمان از منابع غذایی حلال و برای گیاهخواران از منابع گیاهی استفاده کنیم. امروزه در برخی کشورها در بیماران دچار مرگ مغزی که امیدی به برگشت آنها نیست حمایت‌های تغذیه ای قطع می‌شود.
اگرچه ادعا شده که 75 درصد بیماران در این وضعیت گرسنگی را حس نمی‌کنند اما هنوز نمی‌توان برای ادعای عدم نیاز این بیماران به حمایت تغذیه ای تصمیم‌گیری کرد. بهترین پیشنهاد این است که تغذیه تا زمانی‌که تصمیم به قطع سایر دستگاه‌ها به ویژه ونتیلاتور گرفته نشده باید ادامه یابد و برای تصمیم باید همه اطلاعات به خانواده و یا وکیل قانونی فرد داده شود و تصمیم گیری در مورد چگونگی تغذیه بیماران End stage، مرگ مغزی یا دچار زندگی نباتی باید با هماهنگی تیم درمان بیمار، خانواده، وکیل و یا مراجع قانونی صورت گرفته و از هرگونه قضاوت و تصمیم گیری فردی درباره درمان و زندگی بیمار پرهیز شود.
آدرس مطب : شهرک غرب بلوار فرحزادی تقاطع دریا خ نورانی پلاک 19 طبقه سوم
تلفن : 22366770 - 021
