شهزاد محمدیان

هورمون رشد و عوارض استفاده از آن در ورزش هورمون رشد (growth hormone) به طور طبیعی توسط غده هیپوفیز در بدن تولید می‌شود.در بین برخی ورزشکاران شایع است که هورمون رشد می‌تواند عضلات را بزرگ کند و سیستم هوازی را تقویت کند. لذا آن‌ها دست به مصرف این هورمون و ترکیبات وابسته به آن می زنند. تحقیقات نشان داده است، با وجود اینکه استفاده از هورمون رشد دارویی باعث افزایش حجم بدن می گردد، ولی عملکرد ورزشی را افزایش نمی دهد. سوماتوتروپین از انواع داروهای حاوی هورمون رشد است که بدنسازها به آن سوما می‌گویند و متاسفانه یکی از داروهای مورد استفاده آنهاست و به شدت به عنوان یک عامل دوپینگ مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد. اما چه خاصیتی در هورمون رشد وجود دارد که این قدر بدنسازها را به آن علاقه‌مند کرده است؟ هورمون رشد باعث زیادشدن عضلات و کم شدن چربی ها می شود و این دقیقا همان چیزی است که در بدنسازی کاربرد دارد. البته وزنه بردارها نیز به موازات تمرینات سخت بدنی، از این هورمون برای بیشتر شدن عضله استفاده و به عبارت بهتر سوءاستفاده می کنند، اما آیا استفاده از این دارو بی خطر است؟ در جواب این پرسش، می توان گفت بیماری آکرومگالی که در اثر زیادی هورمون رشد ایجاد می شود، علائم و عوارض مشخصی دارد. به صورت کاملا منطقی تمام عوارض این بیماری در اثر مصرف هورمون رشد یا همان سوما در فرد ورزشکار ایجاد خواهد شد. فشار خون یکی از عوارض مهم این داروست که متاسفانه خیلی وقت ها بعد از قطع آن هم از بین نمی رود. نارسایی قلبی، اختلال دید و برخی از تومورها و سردردهای شدید نیز از عوارض استفاده نابجا از هورمون رشد است. دیابت از دیگر عوارض است که در افراد مستعد به وجود می آید. این نوع دیابت از نوع وابسته به انسولین است که عوارض و مشکلات فراوانی را در بیمار به وجود می‌آورد. استخوان های صورت بخصوص پیشانی و فک در اثر استفاده طولانی از این داروها بزرگ می شود و ظاهری شبیه شخصیت کارتونی «شرک» در اثر استفاده طولانی سوما در انتظار این ورزشکاران خواهد بود. کشیدگی و پارگی تاندون ها از عوارض بسیار مهم و خطرناک سوءاستفاده از هورمون رشد است. علت این است که با زیاد شدن حجم عضلات و قدرت آنها، ورزشکار مبادرت به استفاده بیش از حد از عضلات خواهد کرد. این در حالی است که تاندون ها با تزریق هورمون رشد قوی نمی شود و مثل قبل خواهد ماند. به این ترتیب ممکن است در اثر فشارهای زیادی که عضله حجیم شده متحمل می شود، تاندون دچار پارگی شود و یک معلولیت نسبی و دائمی برای فرد باقی گذارد. یکی دیگر از عوارض استفاده از هورمون رشد این است که بعد از قطع آن، به سرعت عضلات تحلیل رفته و چربی جایگزین آنها خواهد شد و فرد به شدت چاق و بد فرم می شود. با تمام این عوارض، خیلی ها مبادرت به ادامه مصرف این داروی پر عارضه می کنند. تشخیص ورزشکارانی که از هورمون رشد استفاده می‌کنند چون هورمون رشد (growth hormone) به طور طبیعی از غده هیپوفیز آزاد می‌شود، از خون نیز سریعا خارج شده و ناپدید می‌شود و ضمنا ترشح آن بعد از ورزش نیز به طور طبیعی افزایش می‌یابد. بنابراین زمان بسیار زیاد و هزینه تحقیقاتی فراوانی انجام شد تا دانشمندان توانستند آزمایشی را طراحی کنند که تفاوت هورمون رشد طبیعی را از نوع دارویی تشخیص دهند. جمعیت بین المللی مبارزه با دوپینگ، بیش از ده سال وقت و سرمایه‌گذاری را صرف طراحی و کشف یک تست آزمایشگاهی برای تشخیص سریع و قطعی هورمون رشد نموده است و هنوز هم به این کار ادامه می‌دهد. بنابراین در حال حاضر دو نوع آزمایش برای تشخیص هورمون رشد وجود دارد: یکی تست مستقیم و دیگر تست غیر مستقیم. در تست مستقیم از راه شناسایی ایزوفرم‌ها، هورمون رشد طبیعی از نوع دارویی تشخیص داده می‌شود. خود بدن چند گونه یا شکل مختلف به نام ایزوفرم‌های هورمون رشد را ترشح می‌کند. ولی نوع دارویی آن یک نوع ایزوفرم دارد. تست غیر مستقیم، دو نشانگر طبیعی( Biomarker ) که پس از تجویز هومون رشد در بدن بالا می‌روند را مورد بررسی قرار می دهد. در واقع فقط پس از مصرف فرم دارویی هورمون رشد، این دو نشانگر طبیعی در بدن افزایش می‌یابند. طی سال‌های متمادی، تحقیقات زیادی انجام شد تا نشان داد که پس از ورزش و مسابقه و یا به دلیل ضربه و آسیب این نشانگرها بالا نمی‌روند و به این ترتیب توانستند اثبات کنند که این تست به هر دلیلی در مسابقات قابل اتکا و اطمینان است. بنابراین ورزشکارانی که با مقاصد غیر درمانی از هورمون رشد سوءاستفاده می‌کنند، به زودی در رویارویی با محرومیت و از دست دادن شخصیت خود قرار خواهند گرفت و سوءاستفاده از این هورمون، به طور بالقوه نابودی هویت اجتماعی ایشان را به دنبال خواهد داشت. البته مهم تر از این موضوع، خطر بروز عوارض جانبی و دیابت در این ورزشکاران و به خطر افتادن سلامتی ایشان می‌باشد. به غیر از عوارض شناخته شده، بروز عوارض جانبی ناشناخته به ویژه در مواقع مصرف طولانی مدت آن، در ورزشکارانی که از این هورمون استفاده می‌کنند، احتمال بسیار زیادی دارد. این ورزشکاران باید به خاطر داشته باشند که قیمت افتخار و درخشیدن آن‌ها ممکن است برابر با از بین رفتن سلامتی آنان باشد.