شهزاد محمدیان

الکترولیت ها
سدیم،پتاسیم و کلر جزو مواد معدنی بوده و الکترولیت نامیده می شوند.این عناصر در بدن به صورت ذرات حاوی بار الکتریکی یا یون قرار دارند.قسمت اعظم سدیم و کلر در مایع خارج سلولی و پلاسمای خون وجود دارند.با توجه به نقش اساسی آنها در ایجاد اختلاف الکتریکی بین دو سوی غشای سلولی،این یونها در تبادل مواد غذایی و دفع مواد زائد از سلول بسیار حیاتی هستند.پتاسیم یون اصلی فضای داخل سلول است.به علاوه،بار الکتریکی مزبور سبب تهسیل انتقال پیام های عصبی،تحریک عمل فیبر های عضلانی و فعالیت طبیعی سیستم غددی می شود.همچنین حفظ نفوذپذیزی غشاء پلاسمایی و نیز تنظیم خواص اسیدی بازی مایعات داخل بدن و خصوصآ خون با کمک این یونها صورت می پذیرد.

سدیم
حداقل میزان مجاز برای بالغین(فارغ از جنس)در حال استراحت و یا انجام فعالیت بدنی سبک،بیش از 300میلی گرم کلرید سدیم نخواهد بود(معادل 115میلی گرم سدیم در روز).باید ذکر شود که شدت فعالیت بدنی،خصوصیات محیطی،استفاده از پوشاک سنگین،نوشیدن اشربۀ گرم و یا استفاده از بعضی داروها سبب تحریک تعریق و افزایش نیاز به سدیم می شود.میزان سدیم پلاسما،محرک اصلی تشنگی و ترشح هورمون آنتی دیورتیک است.افزایش سدیم پلاسما همراه با بالا رفتن غلظت مایع بینابینی و اثر آن روی گیرنده های اسموتیک،عامل اصلی ایجاد تشنگی است.در کل برای ایجاد تعادل سدیم در بدن،کلیه ها میزان دریافت تنظیم می کنند.در بسیاری اوقات،حدود99%سدیم فیلتره شده در گلومرولهای کلیوی،باز جذب می شوند. د اینجا،هورمون آلدوسترون(استروئیدی که از غشای غدد فوق کلیوی ترشح می شود)،دخالت دارد.میزان این هورمون در ارتباط با سیستم رنین-آنژیوتانسین است.در جریان فعالیتهای متوسط تا سنگین(بیش از 50در صدVO2 max)،میزان سدیم فیلتره شده کاهش می یابد و بازجذب آن بیشتر می شود.علت این موضوع،افزایش فعالیت سمپاتیک کلیوی،بالا رفتن غلظت آنژیوتانسینII،آلدوسترون هورمون آنتی دیورتیک می باشد.در جریان فعالیت های هوازی سبک،دفع سدیم بدون تغییر مانده یا اندکی افزایش می یابد.

هیپو ناترمی(سطح سدیم سرم کمتر ازmeg130در لیتر)هیپوناترمی بیشتر به دلیل مصرف مقادیر زیاد مایع رقیق شده توسط ورزشکار ایجاد می شود،که این موضوع غلظت مایع خارج سلولی را کاهش می دهد.علائم این عارضه عبارتند از:احساس ضعف،سر درگمی و گیجی،اضطراب،تهوع و استفراغ،ادم ریوی،افزایش فشار مایع درون مغزی،صرع بزرگ،قطع تنفس،کما و در نهایت مرگ.از جمله علل دیگر ایجاد هیپوناترمی در جریان ورزش،می توان از دفع بیش از حد سدیم به علت تعریق زیلد،عدم وجود تطابق گرمایی،بازجذب مختل شدۀ سدیم در اثر اختلال کار کلیوی،بالا رفتن سطح سرمی هورمون آنتی دیورتیک و انجام فعالیت ورزشی طولانی مدت در هوای گرم(بدون مصرف مقادیر کافی سدیم)نام برد.اثرات ورزش و تمرین جسمانی روی سطح سدیم خون مورد بررسی قرار گرفته است.شواهد نشان می دهند که حجم خون در حال استراحت با انجام تمرینات منظم به مدت سه روز افزایش می یابد.40در صد این افزایش مربوط به فعالیت هورمون آلدوسترون بوده و بقیۀ آن وابسته به افزایش پروتئین سلولی است.دفع پیشروندۀ عرق هیپوتونیک توسط دوندگان آماده از لحاظ جسمی،سبب کاهش سدیم بدن می شود.بنابراین در ورزشهایی مثل مارتون که در هوای گرم یا سرد انجام شوند،جایگزینی الکترولیتها جای بحث دارد.شاید یک ورزشکار حرفه ای با افزایش حجم پلاسما و حفظ سدیم موجود در عرق. با این شرایط تطابق حاصل کرده و بتواند هموستاز سدیم را حفظ کند. درک صحیح از میزان جایگزینی مایع به تقویت این روند کمک خواهد کرد،که در فصل بعد به این موضوع اشاره خواهد شد.به هر حال برای کاستن از احتمال ابتلا به این عارضه در جریان ورزش،بیش از یک لیتر آب خالص در ساعت مصرف نکنید.